زنجیره ارزش یک مفهوم کلان (Value Chain) در مدیریت و اقتصاد است که به توالی فعالیت ها و فرآیندهایی اشاره دارد که مواد خام به محصولات و خدماتی که مشتریان نیاز دارند، تبدیل می شوند و در نهایت به دست مصرف کننده می رسند. این زنجیره شامل انجام مراحل مختلف از تولید، توزیع، فرآوری، بازاریابی، تا مصرف محصولات یا خدمات می شود. هر گام در این زنجیره، به محصول، ارزشِ افزوده می دهد و در نتیجه، قیمت محصول نیز افزایش می یابد. این ارزش آفرینی نقش اساسی در مدیریت، توسعه و موفقیت تجاری یک بنگاه اقتصادی ایفا می کند. از طرفی بهبود زنجیره ارزش باعث افزایش کیفیت محصولات، بهبود فرآیندها و افزایش بهره وری نیز می شود. افراد و سازمان ها در هر مرحله از زنجیره ارزش با افزودن ارزش به محصول یا خدمات خود، می توانند تفاوتها و تمایزهای خود را نشان دهند که آنها را از رقبا متمایز میسازد و اهمیت بسزایی در تعیین میزان مزیت رقابتی آنها دارد.
برای مثال زنجیره ارزش در صنعت فولاد شامل استخراج سنگ آهن و تولید مواد اولیه، ذوب و فرآوری مواد اولیه، پالایش و تولید فولاد با گریدها و خواص شیمیایی و مکانیکی متفاوت، نورد، شکل دهی و تولید محصولات نهایی شامل ورق ها، لوله ها و مفتول ها، و درنهایت بسته بندی و توزیع جهت مصرف در صنایع خودروسازی، ساختمانی، لوازم خانگی و .. می باشد که خوشبختانه در استان ما حلقه های زیادی از این زنجیره فولاد عملیاتی شده و یا در مرحله طرح و برنامه ریزی است و حلقه های دیگری نیز نیاز به توجه و جذب سرمایه گذار دارد.
زنجیره ارزش مجموع های از عملیات هایی است که در یک صنعت به صورت زنجیرگونه انجام م یپذیرد تا به خلق ارزش منجر شود. یکی از الزامات “رشد تولید” به حداکثر رساندن استفاده از ظرفیت های تولیدی و افزایش بهره وری و تکمیل زنجیره ارزش در صنایع مختلف، کسب وکارهای نوپا و فناور و دانش بنیان است.
توسعه زنجیره ارزش در رشد استان، نقش بسیار مهم و اثرگذاری دارد. این اثرات م یتواند در زمینه های اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و محی طزیستی بوده و تاثیرات گسترد های بر توسعه پایدار استان داشته باشد که یکی
از مهمترین رویکردها، باید توجه و حمایت از کسب و کارهایی باشد که در راستای تکمیل زنجیره ارزش در استان نق شآفرینی م یکنند. خوشبختانه با احداث صنایع فولاد، آلومینیوم، صنایع دریایی و پتروشیمی در استان، توجه به توسعه زنجیره های ارزش در این صنایع، باعث رشد پایدار استان شده که در ادامه به بخشی از فرصت های حاصل از توجه به زنجیره های ارزش می پردازیم:توسعه اقتصادی و اشتغال: زنجیره ارزش باعث توسعه صنایع و تکامل تولیدهای مختلف در استان م یشود. این امر فرص تهای شغلی جدیدی ایجاد کرده و اشتغال برای جوانان را در استان فراهم م یآورد. توجه به زنجیره ارزش باعث افزایش ارزش افزوده محصولات و خدمات، ایجاد بازارهای جدید، افزایش تولید و فروش محصولات می شود که در نتیجه منجر به ایجاد فرصت های شغلی جدید می شود.
افزایش ارزش افزده در هر مرحله از زنجیره، محصولات تولید شده در استان را جذاب تر و بازار پسندتر خواهد کرد که این امر منجر به افزایش تقاضا و در نتیجه رشد اقتصادی خواهد شد. توسعه و همکاری بین صنایع و شرکت ها، توسعه زیر ساخت ها و خدمات فنی و پشتیبانی، آموزش و توسعه منابع انسانی از جمله موارد توجه به زنجیره ارزش و رشد و توسعه پایدار در استان می باشد. (SCM) تسهیل در مدیریت زنجیره تأمین : زنجیره ارزش به مدیریت بهتر و هوشمندانه کمک میکند. (SCM) زنجیره تأمین این بهبود در مدیریت تأمین و ارتباطات با تأمی نکنندگان در استان منجر به پایداری در تامین،بهینه سازی موجودی و زمان بندی تامین، بهبود هماهنگی و انطباق و تعامل بهتر با تامین کنندگان، افزایش دقت و شفافیت و کاهش هزینه های تامین و حمل و نقل کالا می شود.
افزایش رقابت پذیری و برتری در بازار: با بهبود فرآیندها و افزایش ارزش افزوده، صنایع م یتوانند در بازار به موقعیت های بهتری دست یابند و رقابتی تر شوند. این تفوق در بازار به پایداری و تحقق اهداف کسب و کار کمک می کند. با توسعه زنجیره ارزش در استان شاهد کاهش هزینه ها و بهبود فرایندها، سرعت و دقت در تولید و توزیع، ارتقا کیفیت محصولات و خدمات، تعامات بهتر با مشتریان و بازار، تسریع در تولید محصولات جدید به واسطه هماهنگی بهتر با زنجیره تامین و تغییرات بهتر در تولید و بازاریابی خواهد شد که در نتیجه افزایش رقابت پذیری صنعت و برتری در بازار را به دنبال خواهد داشت.
توسعه فناوری و نوآوری: برای توسعه و تشکیل زنجیره ارزش، به فناوری نیاز است. محصولات و کالاهای مختلف، حاصل به کارگیری فناوری هستند و بدون وجود آن، تولید و خلق ارزش ممکن نخواهد بود. مواد خام م یتواند به کمک فناور یهای مختلف در صنایع به محصولات با ارزش تبدیل شوند و سپس به فروش برسند.
فناوری حلقه مفقوده در بسیاری از صنایعی است که به صورت بالقوه م یتوانند کالا و محصولات پر ارزش تولید کنند. سیاست گذاری ها در کشور، بایستی به گون های باشد که فناوری های مورد نیاز صنایع ساخته و به کار گرفته شوند. دولت و ابزارهای سیاستی بایستی فناوری را از طریق واردات یا حمایت از دانش بومی تأمین نماید. در زمینه تأمین فناوری مورد نیاز صنایع، شرکت های دانش بنیان نقش پر رنگی دارند. در واقع، یکی از اهداف توسعه شرکت های دانش بنیان در کشور این است که فناوری های مورد نیاز صنایع به وسیله دانش بومی ساخته شوند. دانش بنیان ها به توسعه فناوری صنایع کمک میکنند و صنایع به کمک فناوری زنجیره های ارزش محصولات را توسعه میدهند.
با بهبود زنجیره ارزش، فناوری های نوین و مدرن تر در تولید، فرآوری و توزیع محصولات و خدمات، حضور پر رنگ تری خواهند داشت. توسعه زیر ساخت های اطلاعاتی و فناوری، استفاده از هوش مصنوعی جهت تحلیل داده ها، توسعه اینترنت اشیاء، رشد رباتیک و اتوماسیون صنعتی از جمله مزایای توجه به زنجیره ارزش در صنایع استان می باشد. از طرفی استفاده بهینه تر از فناوری و نوآوری ها به بهبود فرآیندها، کاهش هزینه ها، افزایش بهره وری و کیفیت و ایجاد ارزش افزوده در کل زنجیره کمک م یکند. ترکیب و ارتقاء مهار تها و توسعه منابع انسانی: در زنجیره ارزش، نیاز به مهار تهای متنوع و تخصصی در مختلف مراحل وجود دارد. این امر باعث ترکیب و ارتقاء مهارت های جامعه میشود که توسعه افراد و ارتقاء سطح مهارتی؛ معرفتی و فرهنگی آ نها را به همراه دارد. ارتقا و تعالی بخش های مختلف اقتصادی: زنجیره ارزش باعث ارتقاء و تعالی و پیشرفت و توسعه متوازن بخش های مختلف اقتصادی، از جمله کشاورزی، صنعت، خدمات، امور بندری و صادرات، حمل و نقل و حتی گردشگری می شود. این ارتقاء به توسعه درآمد و رفاه اجتماعی در استان کمک میکند.
ایجاد فرصت های اقتصادی، افزایش تجارت و صادرات، ایجاد اشتغال، توسعه دانش، ارتقا مهارت ها و توانمندی محلی ، توسعه شبکه های همکاری و ارتباطات و تحولات فناوری و نوآوری به توسعه بخش های مختلف اقتصادی در استان کمک می کند که به همین منظور لازم است با مطالعه و نیاز سنجی یک نقشه راه برای توسعه زنجیره ارزش در استان تدوین و وظایف هر بخش و دستگاه مشخص شود. از سوی دیگر شرکت های کوچک و متوسط علاق همند به فعالیت های اقتصادی پایدار نیز می توانند با انتخاب مدل کسب و کار در نقشه راه زنجیره ارزش به سودآوری و پایداری دراز مدت برسند.
تأثیر بر محیط زیست و توسعه پایدار: بهبود زنجیره ارزش و بهره وری بیشتر از منابع طبیعی منجر به کاهش اثرات منفی بر محی طزیست میگردد و به توسعه پایدار منطقه کمک میکند. در هر نقطه که تمرکز بر توسعه زنجیره ارزش صورت نگیرد با هدر رفت منابع مواجه خواهیم شد. توجه به زنجیره ارزش مقوله ای است که باید بر آن تاکیدی موکد داشت. با کامل شدن زنجیره تولید محصولات خام تا تولید محصولات با ارزش افزوده و به دنبال آن شکوفایی صنعتی کشور، وابستگی اقتصادی و صنعتی به منابع سوخت فسیلی کاهش مییابد و تحقق این کاهش وابستگی سبب رهایی از رویارویی با چال شهای کاهش حجم منابع تامین انرژی های فسیلی، کاهش روند قیمت فروش آن ها و همچنین معضلات زیست محیطی میشود.
در صورتی که به توسعه و بهینه سازی زنجیره ارزش در استان توجه نشود، مشکلات و اثرات منفی بسیاری بر صنایع و اقتصاد استان ایجاد خواهد شد. برخی از این مشکلات عبارتند از: ناکارآمدی در فرآیندها وکاهش تولید محصولات با ارزش افزوده و رقاب تپذیر، تکیه بر مواد خام و وابستگی به واردات از خارج از استان، قیمت مصرف کننده بالاتر، عدم توسعه زیر ساخت های فنی، پشتیبانی و فناوری، عدم توسعه دانش و مهارت افراد بومی، کاهش میزان سرمایه گذاری و اشتغال زایی در استان، تضعیف شاخص های سرمایه اجتماعی، افزایش مهاجرت و افت صادرات و درآمدزایی برای استان از جمله مواردی است که در صورت عدم توجه به توسعه زنجیره ارزش در استان اتفاق خواهد افتاد.
نتیجه گیری:
به طور کلی از عواید توسعه زنجیره ارزش، می توان به ارتقاء سطح درآمد و کیفیت زندگی ساکنان جوامع محلی، تقویت شاخص های سرمایه اجتماعی از قبیل اعتماد، رضایت مندی، امید، مشارکت حداکثری ذینفعان محلی در
طرح های سرمایه گذاری اشاره نمود. حفظ و اعتلای ساختار اجتماعی کشور و کاهش میل به مهاجرت و ماندگاری جمعیت، پرهیز از خام فروشی و تکمیل زنجیره، تزریق روحیه بالندگی و نشاط اجتماعی با اجرای طرح های موفق، ارائه الگوهای موفق توسعه ای و ایجاد فرصت های شغلی پایدار از دیگر مزایای توسعه زنجیره ارزش در استان می باشد. زنجیره ارزش اثرات عمیقی بر توسعه و تحولات استان ایجاد می کند و می تواند از طریق بهینه سازی فرآیندها، ترکیب مهارت ها و افزایش ارزش افزوده، به توسعه پایدار و افزایش رفاه اجتماعی و اقتصادی منطقه کمک میکند.
ثبت دیدگاه